İSTANBUL (AA) - HİLAL UŞTUK - En kapsamlı ve güncel Türkçe-Ermenice sözlüğü, "Deyimlerle Türkçe'den Ermenice'ye Güncel Sözlük" yayımlandı.
Sözlüğe ilişkin AA muhabirine açıklamada bulunan yazar Yetvart Kovan, ilk olarak 1996'da, ticari, mali ve ekonomik terimleri içeren bir sözlük hazırladığını aktararak, "Türkiye'deki Ermenilerin ve Ermenice'yi merak eden herkesin kolaylıkla istifade edebileceği bir sözlük yapmayı düşünüyordum. Bu kez daha kapsamlı bir çalışma yaparak, deyimler üzerinde çalıştım. Çünkü deyimler, kalıplaşmış sözler, insanların zihninde yer ediyor ve unutulmuyor. Dolayısıyla onların Ermenice karşılıklarını arayarak, Türkçe ve Ermenice gazetelerden bazı yazarların yazılarından yararlanarak sözlüğü hazırladım. Klasik bir sözlük değil çünkü bir takım atasözleriyle, faydalı diğer ek bilgileri ekleyerek zenginleştirmek istedim. Böylece okuyucunun dikkatini çekmeyi ve okumayı kolaylaştırmayı amaçladım." dedi.
Kovan, okuyuşu kolaylaştırmak amacıyla, Ermenice kelimelerin telaffuzlarını da latin harfleriyle sözlüğe yazdığını kaydederek, "Bu bir ilk oluyor. Bu anlamda da bir kolaylık sağlayacağını umuyorum." ifadelerini kullandı.
Sözlüğün yararlı olmasını umduğunu dile getiren 90 yaşındaki yazar Kovan, "30 bin 600 satır var. Kelime, cümle ve tabirler yer alıyor. 900 sayfaya yakın, geniş bir yer tuttu. Çünkü yalnız kelime ve deyimler değil, onların okunuşlarıyla telaffuzlarını da açıklamam hacmini biraz büyüttü. Yararlı olur düşüncesiyle, bazı teknik terimlerin İngilizcelerini de bulup ilave ettim." diye konuştu.
Yetvart Kovan, sözlüklerde genellikle bulunmayan bilgileri de sözlüğe eklediğine dikkati çekerek, şöyle devam etti:
"Tanınmış romanların Ermenice'deki isimlerine de yerdim. 'Sinekli Bakkal', 'Çalıkuşu', 'Monte Kristo Kontu' ve 'Üç Silahşörler' gibi. Bunları ilgi çekerek, okumayı teşvik etmesi amacıyla koydum. Bunun gibi atasözleri var. Atatürk'ün 'Hayatta en hakiki mürşid ilimdir' ve 'Adalet mülkün temelidir' gibi sözleri de sözlükte var. Kelimenin çağrışım yaptığı yerlerde bunlara yer verdim."
- "7 yıldır sözlük üzerinde çalışıyorum"
Yeminli Mali Müşavirlik bürosunu 7 yıl önce kapatarak, kendisini emekli ettiğini kaydeden Kovan, o tarihten itibaren sözlük üzerinde çalıştığını belirterek, "Mesleği bıraktıktan sonra boş zamanlarımı değerlendirmek istedim. Tabii pek çok sözlük karıştırdım ve Türk Dil Kurumu'nun internetteki sözlüğünü esas aldım. O sıralamaya göre çalıştım. Ermenice'de çok eski, 100 sene evvel yazılmış sözlükler var ve onlar biraz ağır ve ağdalı. Bugünkü pratik konuşma düzeninde dizayn edilmemiş. Ben bugünkü güncel, geçerli kelime ve deyimleri aktarmak istedim." değerlendirmesinde bulundu.
Kovan, 20 yıl muhasebe öğretmenliği de yaptığı Özel Pangaltı Ermeni Okulunu bitirdiğini aktararak, öğrencilik yıllarında, Yaman Dede ismiyle tanınan Mehmet Kadir Keçeoğlu ile Mithat Sadullah Sander, Halit Ziya Uşaklıgil, Ali Ekrem Bolayır, Kazım Nami Duru, Ahmet Hamdi Tanpınar, İstepan Gurdikyan gibi edebiyat dünyasının önemli isimlerinin aynı okulda öğretmenlik yaptıklarını, Ara Güler ile de ilkokulda sınıf arkadaşı olduklarını ifade etti.
- "Türkiyedeki Ermeniler, Türkçe konuşuyor"
Yetvart Kovan, meslek olarak muhasebeyi seçtiğini ve Yeminli Mali Müşavirlik yaptığını söyleyerek, "Maliye Bakanlığı da bana bir mühür ve dolayısıyla yetki verdi. Resmi makamlar nezdinde faaliyetimi icra ettim. Bir müşkülat görmedim. Bugün toplum olarak biz gerekli dini ve kültürel faaliyetlerimizi serbestçe yapıyoruz. Bir yandan da Türk kültürüne katkıda bulunuyoruz. Bu kitabım aynı zamanda Türk kültürünü içeren bir çalışmadır." dedi.
Doğu ve Batı Ermenicesi şeklinde iki farklı Ermenice konuşulduğuna işaret eden Kovan, şu bilgileri verdi:
"Doğu Ermenicesi, Ermenistan'da ve İran'da konuşuluyor. Bizim ve Avrupa Ermenilerinin öteden beri kullandığı dil, Batı Ermenicesidir. Bu kitap da Batı Ermenicesiyle yazıldı. Bir iki yerde, Doğu Ermenice'sindeki karşılıklarını da yazdım. Maalesef bütün dünyada olduğu gibi Türkiye'deki Ermenilerin içinde de Batı Ermenicesi konuşan toplumumuzda da Ermenice konuşma ve yazma geleneği zayıflamıştır. Türkiye'de özellikle evlerde ve okullarımızda Türkçe konuşuluyor. Türkiyedeki Ermenilerin Ermenice yerine Türkçe konuşmalarının sebeplerinden biri Türkçe'nin resmi dil olmasının dışında harf inkılabından sonra Türkçe'nin çok daha kolaylaşmış olmasıdır. Ermenice'de maalesef gramer ve imla yazımında bir takım zorluklar var. Dolayısıyla Türkçe konuşma ve yazma, daha kolayına geliyor insanlara."
Kovan, UNESCO'nun, Batı Ermenicesi'nin ölü diller arasına girdiği yönünde bir tespiti olduğuna vurgu yaparak, "Örneğin ölüm ilanları ile kiliselerin ayin ilanları bile Türkçe yayımlanıyor. Çünkü okunması daha kolay." ifadelerini kullandı.
90. yaş gününde sözlüğü okuyucuyla buluşturan Kovan, bundan sonra bir çalışma yapıp yapmayacağına ilişkin, "Zamanım kalmaz daha fazla çalışma yapmaya. Allah nasıl nasip ederse. Okumayı yazmayı seviyorum. Allah herkese iyilik versin. Bu yaştan sonra yeni bir faaliyette bulunabileceğimi sanmıyorum." diye konuştu.
Yetvart Kovan, Türk Ermeni Azınlık Okulları (TEAO) Öğretmenleri Yardımlaşma Vakfı'nın eğitim amaçlı bir kuruluş olduğu için sözlüğü bu vakfa hediye ettiğini söyleyerek, "Gerek Ermeni okurlarına, gerek Ermenice'yi bilmeyen herhangi bir okura yararlı olmaya çalışıyorlar." değerlendirmesini yaptı.
- Külegeç: "Türkçe'den Ermenice'ye sözlük bir ihtiyaç"
TEAO Öğretmenler Vakfı Başkanı Sarkis Külegeç de vakıf olarak azınlık okullarının ders kitabı ihtiyaçlarını karşıladıklarını ve bazı yazarların kitaplarını yayımladıklarını belirtti.
Yetvart Kovan ile 1963'ten beri tanıştıklarını ve aralarında abi kardeş ilişkisi olduğunu dile getiren Külegeç, "Daha önce muhasebe ve iktisat üzerine bir kitap yayınlamış ve onun da telif haklarını vakfımıza hibe etmişti. Sohbetimizde bu sözlükten bahsedince, 'bunu da biz yayımlayalım' dedim. Çünkü Türkçe'den Ermenice'ye sözlük bir ihtiyaç ve oldukça da geniş kapsamlı bir kitap. Vakfın yönetim kurulunca karar alıp sponsor olduk. Kitap yayımlandı. Mutluyuz ve hocamla gurur duyuyorum." dedi.
Pangaltı Ermeni Okulları Müdür Yardımcısı Haçik Çopur da 1701'de İstanbul'da açılan okulun, 1825'te resmi olarak eğitim ve öğretime başladığını, 1866'da ise Pangaltı'daki şimdiki okul binasına taşındığını kaydetti.
Bugüne kadar yaptığı çalışmalar dolayısıyla, 26 Mayıs'ta Pangaltı Ermeni Okulları'nda "Yaşayan Çınar Yetvart Kovan'a Saygı Günü" etkinliği düzenlenecek.
